In 2019 is het Technology Arbitration & Mediation Institute (TAMI) opgericht, een nieuw arbitrage- en mediationinstituut voor hightechbedrijven. Het doel van TAMI is om een snel en kostenefficiënt alternatief te zijn voor de rechtspraak. Pierre Konings en Jos van Luyck beschrijven in dit artikel de achtergrond, werkwijze en meerwaarde van TAMI.
De oprichting van TAMI volgde op een verzoek van bedrijven in de technologie, de gemeente Eindhoven, Brainport Development en advocaten die voor technologiebedrijven optreden om een onafhankelijke partij in het leven te roepen die opereert op het snijvlak van technologie en recht.1 Het initiatief voor de oprichting is genomen door Brainport TechLaw, een platform waar technologie en recht samenkomen.
Onderzoek
Uit onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie en Veiligheid blijkt dat ondernemers nogal eens in con ict komen met klanten of opdrachtgevers, maar daarvoor niet naar de rechter gaan. Dat is te duur en kost te veel tijd. Uit tal van rechtssociologisch onderzoek blijkt ook dat een gang naar de rechter schadelijk voor de relatie wordt geacht, en juist om die reden wordt vermeden. Ruim een derde van de 1.700 in het kader van het WODC-onderzoek ondervraagde MKB-bedrijven kreeg te maken met een of meerdere con icten binnen een jaar. Uit een ander onderzoek, het Nationaal Ondernemers Onderzoek, blijkt dat ondernemers begrijpen dat ze op veel terreinen anders moeten leren denken en dat er nieuwe ideeën moeten komen, waar het conflicten betreft. Dus con icten komen regelmatig voor, procederen kost te veel tijd en geld, en ondernemers zoeken daarom naar andere wegen.
Niet zo gek dat er allerlei initiatieven voor alternatieve rechtspraak oppoppen, in allerlei sectoren, maar zeker ook in de hightech, zoals bijvoorbeeld in de Brainportregio Eindhoven.
Brainportregio Eindhoven
De Brainportregio Eindhoven is een samenwerkingsverband tussen gemeenten in de Metropoolregio Eindhoven. De regio kenmerkt zich door de hightech- en maakindustrie, waarin bedrijven in een hightech toeleveringsketen van technische ontwikkeling, ontwerp en product met elkaar samenwerken. Een sterke samenwerking tussen original equipment manufacturers, system integrators en part suppliers bevordert de innovatiekracht en versterkt de concurrentiepositie van regionale industriële ketens en netwerken.
Bedrijven zoals ASML, Philips, NXP, DAF en VDL, en kennisinstellingen zijn er actief. Sinds de crisis van 2008 is de Brainportregio door samenwerking en versterking van de keten uitgegroeid tot een innovatieve hotspot voor hightech in de wereld. Het wordt ook wel het ‘Silicon Valley van Europa’ genoemd. In Eindhoven zijn ze zelf te nuchter om dat in te zien, maar de wereld is jaloers op wat er daar gebeurt.
Om deze voorsprong te behouden is er veel samenwerking nodig tussen bedrijven. Die samenwerking wordt bijvoorbeeld gemodelleerd naar het zogeheten Rijnlands model, de tegenhanger van het Angelsaksische model van vrije marktwerking. In het Angelsaksisch model wordt zo mogelijk alles gejuridiseerd. Alles juridisch vastleggen en zo snel mogelijk aanklagen. Maar de ‘Rijnlanders’ zien dat anders. Zij gaan in hun model uit van een grote samenwerkingsbereidheid tussen bedrijven onderling: continuïteit van bedrijfsvoering op langere termijn blijft altijd in het vizier. In navolging van dit model heerst ook in Brainportregio Eindhoven de overtuiging dat de keten gebaat is bij samenwerking en alternatieven voor rechtspraak om conflicten snel en laagdrempelig te kunnen oplossen. Natuurlijk gaat er weleens iets mis, maar dat los je beter samen op om recht te doen aan ieders belangen.
Specifiek deze regio heeft immers ook te maken met een andere afhankelijkheid, waarvoor een betrouwbare keten zeer relevant is. Als men elke keer naar de rechter moet bij een conflict, remt dat namelijk ook innovatie en dus de voorsprong die zo eigen is aan de regio.
Goede jurist, geen techneut
Los van het feit dat de Brainportregio gebaat is bij verbinding en vertrouwen, is het ook niet zo eenvoudig coflicten over technische zaken deugdelijk beslecht te krijgen. Contracten zijn vaak niet goed geschreven of niet door een jurist geschreven. De technologiesector is echt een specialisatie en de juridische vraagstukken die er leven ook. Daarbij moet in het bijzonder gedacht worden aan vraagstukken op het gebied van intellectueel eigendom (IE), zoals bijvoorbeeld auteursrechten, octrooi- en merkinbreuk.
Waar men tegenaan loopt is dat bijvoorbeeld een engineeringsbedrijf iets creëert dat vervolgens wordt gemaakt door een maakbedrijf. En dan werkt het uiteindelijke product niet. Ligt het dan aan het ontwerp of aan het maken? Bij in de
Brainportregio gevestigde technologiebedrijven en onderzoeksinstituten bestaat dan ook een speci eke behoefte aan specialistische juridische dienstverlening en rechtspraak. Een grote meerderheid van disputen op het gebied van bijvoorbeeld auteursrechten, octrooi- en merkinbreuk, vindt plaats bij rechtbanken. In een juridische procedure worden rechters betrokken die niet op de hoogte zijn van technologie en voor wie de standpunten zwartwit uiteen worden gezet.
Voor een rechter is het lastig om in de techniek te duiken, daar is hij namelijk niet voor opgeleid. Hij neemt het juridische raamwerk als uitgangspunt en zal zich laten leiden door input van de specialisten, die de verschillen juist uitvergroten. Het biedt het tegenovergestelde van wat men graag zou willen: dat partijen naar elkaar worden toegebracht. Het is namelijk niet zwart of wit. Alternatieve vormen voor con ictoplossing, zoals mediation en arbitrage, bieden dan juist de gelegenheid voor partijen elkaar te vinden in het grijze gebied en een probleem in een vroeg stadium in de kiem te smoren.
Het voorkomt ook dat bij een geschil al gauw een setting gecreëerd wordt waarin iedereen schuilt uit vrees voor claims en naar elkaar wijst. Alhoewel de meeste IE-rechtszaken vroegtijdig lijken te kunnen worden opgelost met een zakelijke en vertrouwelijke overeenkomst, zonder openbaar rechterlijk vonnis, kunnen mediation en arbitrage dan ook aantrekkelijke vormen van geschiloplossing zijn in de technologiesector. Hiervoor is, samengevat, een aantal redenen aan te wijzen:
- De hoge kosten van IE-rechtszaken vragen om snelle alternatieve oplossingen.
- De internationale creatie en het gebruik van IE door meerdere partijen vraagt om grensoverschrijdende oplossingen, geconsolideerd in één procedure.
- De technische en gespecialiseerde aard van IE vraagt om specifieke expertise van de neutrale geschiloplosser.
- De vaak korte product- en marketingcyclus in IE vraagt om snelle procedures.
- Het vertrouwelijke karakter van IE vraagt om besloten procedures.
- De samenwerking op het gebied van IE creatie en commercialisatie vraagt om mechanismen die relaties in stand houden.
- Een uitspraak van een rechter is openbaar. Juist bij dergelijke vraagstukken is vertrouwelijkheid van wezenlijk belang.
TAMI
Tegen deze achtergrond is in 2019 TAMI in het leven geroepen, een instituut waaraan arbiters en mediators zijn verbonden die vooral de taal van techneuten spreken en niet alleen de taal van juristen. Het instituut is gespecialiseerd in diverse (dreigende) conflicten die kunnen voorkomen bij hightechbedrijven, zoals over intellectueel eigendom, R&D-samenwerking, open innovatie en IT-contracten. TAMI is gevestigd in de Brainportregio maar opereert internationaal. Het instituut is er zowel voor de start-up, scale-up, MKB als corporate, in Nederland en in het buitenland. Bij voorkeur wordt zoveel mogelijk digitaal gewerkt. Dit bespaart – zeker in internationale geschillen – veel tijd en kosten. Afhankelijk van de technologie waar het geschil betrekking op heeft, wordt vanuit TAMI een materiedeskundige gezocht die als mediator of arbiter op kan treden. Alle TAMI-mediators zijn aangesloten bij de Mediatorsfederatie Nederland.
Voor mediators van TAMI is het verder belangrijk dat ze ervaring hebben in het vakgebied, over veel mensenkennis beschikken, openstaan voor emoties en zelf blauwe plekken hebben opgelopen. Soft skills zijn hierin dus belangrijk, want een hele hoop kan niet over de technische as worden opgelost. Vaak zijn technische mensen digitale mensen en overtuigd van hun eigen gelijk.
Credibility is dus belangrijk voordat ze autoriteit aanvaarden van een ander op technisch gebied. Maar in staat zijn om mensen bij elkaar te brengen en de nadruk te leggen op de competenties van de betrokken partijen om samen tot een oplossing te komen is veruit het belangrijkst. Een van de redenen om vroegtijdig mediation in te schakelen is dat het draagvlak van de betrokken partijen dan maximaal is. Liggen de partijen daarvoor te ver uit elkaar, dan kan gekozen worden voor arbitrage. Waar een mediator veelal faciliteert en partijen samen tot een oplossing komen, hakt een arbiter de knoop door. Voor technologische vraagstukken wordt daarvoor vanuit TAMI een materiedeskundige als arbiter in de arm genomen. Op voorhand geven de partijen aan zich bij de uitspraak van de arbiter neer te leggen. Geen hoger beroep dus en alleen daardoor al een flinke tijdsbesparing in vergelijking met de reguliere rechtspraak. Heel belangrijk is dat de materiedeskundige volledig onafhankelijk en onpartijdig is. Wat hierin niet onderschat mag worden is dat zeker in de hightech er een sfeer heerst van vertrouwelijkheid. Alles is redelijk kwetsbaar; ‘niemand mag mijn kennis hebben’. Als de rechtbank uitspraak doet dan is die per definitie (immers: in de wet vastgelegd) openbaar. Via arbitrage en overigens ook mediation is geheimhouding en dus de vertrouwelijkheid gewaarborgd. Een jurist zal het oordeel van de arbiter daarna in een deugdelijk arbitraal vonnis gieten zodat het ook ‘rechtbank-bestendig’ is. De conventie van New York van 1958 legt arbitrage bovendien internationaal vast. Dit is in de technologiesector, waar veel internationaal wordt samengewerkt, een enorm voordeel. Je kunt dus in een ander land met het vonnis naar de rechtbank. Arbitrage leidt tot een uitspraak die internationaal bindend is.
Voorkómen is beter van vóórkomen
Ondernemers zijn niet bezig met (mogelijke) conflicten totdat het zover is. Juist in de hightech geldt dat voorkómen voor iedereen veel beter is dan vóórkomen, niet alleen wanneer men vaststelt dat er al een conflict is, maar zeker ook wanneer men het gevoel heeft dat er mogelijk een con ict kan gaan ontstaan. Juist dan zijn de mediators van TAMI bij uitstek in staat zo’n dreigend con ict te de-escaleren en partijen te laten zoeken naar toekomstbestendige oplossingen, waardoor de relatie in stand kan blijven. Arbitrage via TAMI is een in vergelijking met rechtspraak laagdrempeliger alternatief met het voordeel dat deskundigheid van de arbiter ten aanzien van de kwestie waarover geoordeeld moet worden, geborgd is.
TAMI raadt daarom aan in een samenwerkingsovereenkomst vooraf op te nemen dat bij een con ict arbitrage of mediation via TAMI de eerste stap is. Daar heeft de organisatie van TAMI modellen voor opgesteld, die voor iedereen die er in geïnteresseerd is te vinden zijn op de website van TAMI.
NOOT
1. Brainport Development werkt als onafhankelijke partij samen met het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden aan een sterke en duurzame economische regio.